«Ես ընդհանրապես դեմ եմ, երբ երաժշտությունը շահագործվում է և վերածվում շոուի»

«Իրատես de facto»-ի հյուրը ՀՀ վաստակավոր արտիստ, Երևանի պետական կոնսերվատորիայի դաշնամուրային ֆակուլտետի դեկան, պրոֆեսոր ԱՐՄԵՆ ԲԱԲԱԽԱՆՅԱՆՆ է: Մեր հրապարակումներից մեկում անդրադարձել էինք 2013-ից Արմեն Բաբախանյանի նախագահությամբ գործող «Հարմոնիում» երաժշտական զարգացման կենտրոնի` մշակույթի նախարարության աջակցությամբ իրականացվող նպատակային ծրագրին, որը կոչված է ՀՀ և ԼՂՀ տաղանդավոր երիտասարդ երաժիշտ-կատարողների բացահայտմանն ու ինքնադրսևորմանը: Նախընտրական փուլ անցած 10-20 տարեկան 15 երիտասարդ երաժիշտներն ընդգրկվում են ծրագրում` դաշնամուր, ջութակ և թավջութակ մասնագիտություններով: Ամեն տարի հրավիրյալ մասնագետների և խորհրդատուների հետ քննարկվում են նրանց հաջողությունները, և նորից անցկացվում են լսումներ: Նրանք, ովքեր տարվա ընթացքում չեն արդարացնում իրենց, փոխարինվում են, գալիս են նորերը: Պատանի երաժիշտների հետ ամիսը 10-12 օր անդադար վարպետության դասեր են անցկացնում հրավիրյալ մասնագետները, որոնք կարևոր ներդրում ունեն այսօրվա երաժշտական ու մենեջերական ասպարեզում: Նրանց հետ աշխատում են նաև արտերկրից ժամանած առաջադեմ կատարողական դպրոցների ներկայացուցիչներ՝ հեղինակավոր պրոֆեսորներ, միջազգային մրցույթների գեղարվեստական ղեկավարներ: Ծրագրի մասնակիցներին հնարավորություն է տրվում ելույթ ունենալու հայաստանյան լավագույն բեմերում, հովանավորվում է նրանց մասնակցությունը միջազգային վարպետության դասերին, միջազգային մրցույթներին և այլն: Քայլեր են արվում նաև ծրագրի մասնակիցներին երաժշտական գործիքներով ու երաժշտական գրականությամբ ապահովելու ուղղությամբ:

-Պարոն Բաբախանյան, ծրագիրը միտում ունի ճանապարհ հարթելու բացառիկ տաղանդների համար: Իսկ, առհասարակ, երաժշտական կրթությունը նախընտրողների թիվը շա՞տ է մեզանում: Խորհրդային շրջանում երաժշտական կրթությունը կարծես երկրորդ պարտադիր կրթություն էր: Դժվար է ասել` մոդայի՞կ էր, թե՞ պարզապես ծնողները հետևում էին երեխաների գեղարվեստական դաստիարակությանը: Կարո՞ղ ենք ասել, որ անցումային շրջանը քիչ թե շատ հաղթահարել ենք, և վերականգնվում են հին ավանդույթները:
-Ես, լինելով կոնսերվատորիայի դաշնամուրային ֆակուլտետի դեկան, պետք է ասեմ, որ լրջորեն հետևում եմ, թե ինչ է կատարվում դպրոցներում: Ի վերջո, հետագայում երեխաները, եթե ցանկություն ունենան շարունակելու երաժշտական կրթությունը, գալու են կոնսերվատորիա: Տարեկան երկու անգամ մեկնում եմ մարզեր` համերգներով, դասախոսություններով: Պետք է ասեմ, որ եթե տասը տարի առաջ լուրջ անկում էր նկատվում երաժշտական կրթության ոլորտում, հիմա պատկերն էապես փոխվել է, 30-40 տոկոս աճ կա: Սկզբնական կրթությունը, որ տալիս է երաժշտական դպրոցը, ես ողջունում եմ, ինչքան շատ երեխաներ սովորեն, այնքան լավ: Բայց հետագայում դա պրոֆեսիոնալ մասնագիտություն դարձնելն արդեն ընտրության հարց է: Մենք չենք կարող ամեն տարի ունենալ 40 դաշնակահար: Երկիրը փոքր է, և շուկա չկա: Հիմա 1-ին, 2-րդ կուրսերում 15-20 ուսանողներ են սովորում, խորհրդային շրջանում 40-ի էր հասնում նրանց թիվը, և առաջ էր գալիս աշխատատեղի խնդիր: Փորձում ենք շտկել այդ դաշտը, ավելի շատ որակ ենք ուզում ստանալ, քան քանակ:
-Լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ նշեցիք, որ մարզերում խնդիրներից մեկը դասախոսական կազմն է, որը բավական թերի է։ Վերոնշյալ ծրագրում ընդգրկված պատանի տաղանդավոր երաժիշտները շարունակում են սովորել իրենց ուսուցիչների մոտ: Այդ առումով խնդիր չի՞ լինում:
-Մեր ծրագրում երեխայի հետ նաև ուսուցչին ենք ընդգրկում: Փորձում ենք մենթալիտետը փոխել. ինչքան շատ մասնագետ աշխատի տաղանդավոր երեխայի հետ, այնքան օգուտը մեծ կլինի: Երաժշտական ասպարեզում չի կարելի մեկուսանալ. տեսակետները, մոտեցումները, դպրոցները տարբեր են, իսկ տաղանդավոր մարդը պիտի ստանա ընդհանուր գիտելիք: Տաղանդի ունակությունը ոչ թե մատները շարժելն է, այլ այստեղից-այնտեղից քաղելը, մաղելը և վերջնականապես իր միջով դուրս հանելը: Առհասարակ, պետք է հասկանալ, որ բոլորը չեն կարող տաղանդավոր լինել: Եթե յուրաքանչյուր կուրսից կոնսերվատորիան ավարտող մեկ-երկու փայլուն երաժիշտ լինի, արդեն լավ է: Չինաստանում այս պահին երաժշտական կրթություն է ստանում 54 միլիոն մարդ, հաջողության են հասնում 100-ը:
-Իսկ մեզ մոտ կա՞ նման վիճակագրություն, կոնսերվատորիան ավարտողներից քանի՞սն են լավ երաժիշտ դառնում:
-Կոնսերվատորիայի դաշնամուրային բաժնում ներկայումս սովորում է 137 դաշնակահար: Լավ ասվածը հարաբերական է: Նրանց գրեթե կեսը կդառնա լավ մասնագետ, մի քանիսը` փայլուն կատարողներ:
-Ինչո՞ւ է բացառիկ տաղանդներին կրթող ծրագրում ընդգրկված երեք բաժին` դաշնամուր, ջութակ, թավջութակ:
-Դրանք դասական ակադեմիական գործիքներ են: Մինչ ծրագիրն սկսելը քննարկում էինք, ուզում էինք նաև վոկալի բաժին լիներ, բայց միջազգային պահանջներին համապատասխան ուսուցման պայմաններ չենք կարող ապահովել: Վոկալիստից բացի, պետք է նրանց հետ աշխատի ֆոնետիստ, իսկ մենք Հայաստանում չունենք նման մասնագետ: Ինչո՞ւ ոչ, ծրագիրը հետագայում կընդլայնվի, բայց առայժ հնարավորություններն այսքան են: Իսկ ակադեմիական դասական գործիքների կարիքն ավելի շատ է, որովհետև մենք մոռացել ենք, թե ինչից է սկսվել երաժշտությունը, այսինքն` դասական հիմքը: Մշակույթի նախարարությունը շատ ծրագրեր է նախատեսում ժողովրդական գործիքների հետ կապված, բայց, ի վերջո, միջազգային դասական համերգային բեմում ներկայացվում է դասական երաժշտությունը: Սա փաստ է:
-Ինչո՞ւ մասսայականություն չեն վայելում դասական ասպարեզում հաջողություն արձանագրող երաժիշտները:
-Դասական երաժշտությունը չի կարող համատարած ընկալելի լինել բոլորի համար: Ֆեյսբուքում նայեք, թե ինչքան լայքեր ունի դասական հայտնի կատարողը և ինչքան լայք ` 17-18 տարեկան փոփ միջակ երգչուհին` Հայաստանից կամ, որ ավելի վատ է, արտերկրից:
-Ինչպե՞ս եք վերաբերվում տարատեսակ երաժշտական հեռուստատեսային նախագծերին:
-Վատ: Ես, ընդհանրապես, դեմ եմ, երբ երաժշտությունը շահագործվում է և վերածվում շոուի: Դա անում են հեռուստատեսությունները, հասկանալի է, ունկնդիր ունենալու համար: Բաց ես ոչ թե խոսում եմ դրա դեմ, այլ այն մասին, թե ինչ է լինելու երիտասարդների հետ, ովքեր մասնակցում են այս ամենին: «ՈՒռաներ» ու «բռավոներ» են շահում, մյուս օրը նրանց անունները մոռացվում են, գալիս են նորերը: Դա սարսափելի է ու անարդար: Եթե նրանցից մեկին բախտ է վիճակվում, ինչ-որ ձևով շարունակում է ճանապարհը, եթե ոչ, որևէ բան չի արվում նրա համար, նա օգտագործվում է և գցվում դեն, գալիս է նորը: ՈՒզում եմ ընդգծել տարբերությունը. միջազգային մրցույթներում առաջին մրցանակ ստացողը ոչ միայն դրամական պարգև է ստանում, այլև լուրջ համերգների մասնակցելու հնարավորություն է ձեռք բերում: Այդ համերգների ժամանակ նա մենեջերներ է ունենում և լուրջ խթան` առաջ գնալու:
-Իսկ տաղանդների բացահայտման առումով հեռուստատեսային նախագծերը գոնե ծառայո՞ւմ են իրենց նպատակին:
-Կան տաղանդավորներ, որովհետև հայերը տաղանդավոր ազգ են: Իսկ տաղանդների հետ լրջորեն են զբաղվում, նուրբ, անհատական վերաբերմունք է պետք: Էլ չեմ խոսում այն մասին, որ մենք կրկնում ենք ռուսաստանյան շոուները, բայց, կներեք, տարբեր է մակարդակը: Նույնիսկ մասնագետների հնչեցրած գնահատականները լրջորեն տարբերվում են:
-Պարոն Բաբախանյան, երկու խոսք էլ Ձեր ծրագրերից:
-Ծրագրերը շատ են: Կարող եմ առանձնացնել այն նախաձեռնությունը, որ նպատակ ունի ամփոփելու հայկական կոմպոզիտորական դպրոցի դաշնամուրի համար ստեղծված գրեթե բոլոր երկերը: Կազմում, ձայնագրում և թողարկում եմ «Հայկական դաշնամուրային ստեղծագործությունների անթոլոգիան»: Անթոլոգիայի յուրաքանչյուր հատոր բաղկացած է երկու ձայնասկավառակից. ծրագրում ենք հրատարակել մոտ 60 հատոր` 120 ձայնասկավառակ: Ամեն կոմպոզիտորի հիմնականում հատկացնում ենք 1 ձայնասկավառակ:
-Անթոլոգիան կազմելու ընթացքում բացթողումներ շա՞տ եք նկատում:
-Որպես օրինակ, երբ ձայնագրությունները սկսեցի, հասկացա, որ մեր հասարակությունը չգիտի, որ Տիգրան Չուխաջյանն ունի մեծ թվով դաշնամուրային գործեր: Դրանք երբևէ չեն հրատարակվել:
-Ծրագիրը ո՞ր փուլում է:
-Ձայնագրությունը պատրաստ է, սկավառակը թողարկվել է, նոտաները պետք է հրատարակվեն:
-Մենք ունե՞նք երաժշտական գրականության պակաս:
-Անցյալ տարի մշակույթի նախարարության հետ տպագրել ենք Առնո Բաբաջանյանի «Հերոսական բալլադը»: Վերջին անգամ հրատարակվել է 56 թվականին, նվագախումբը նվագում էր ձեռքով գրված նոտաներով: Զուտ նոտաների պակասը լրջորեն զգացվում է: Մեր ծրագրի շրջանակում ուզում ենք դրսից գնել ճիշտ նոտաներ, որովհետև սովետական հրատարակությունների մեջ լուրջ սխալներ կան: Ժամանակին դրանք վերահրատարակվում էին` նույն սխալներով, մինչդեռ խմբագրական լուրջ աշխատանք է անհրաժեշտ: Մշակույթի նախարարությունը քայլեր անում է այդ ուղղությամբ, հրատարակվում է մեծ քանակությամբ անհրաժեշտ գրականություն և տրվում դպրոցներին, բուհերին, նվագախմբերին:

Զրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ